Hassa mimarlar ocağı Osmanlı Devleti’nde Saray dahil imparatorluk dahilin de bulunan her türlü inşaat ve tamirat işlerini yürüten kurumdur.
Hassa mimarlar ocağı Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan İstanbul’un fethine kadar olan sürede, daha çok serbest çalışan, ihtiyaç duyulduğunda görevlendirilen mimarların Osmanlı’nın büyüyen coğrafyasında imar ihtiyaçlarını karşılayamayacağı anlaşılmış, fetihten sonraki merkezi yapılanma içinde Hassa Mimarlar Ocağı kurulmuş olduğu düşünülmekteydi. Bu düşünceler ile Hassa Mimarlar Ocağı kurulmuştur.
Fatih Sultan Mehmet ve II.Bayezid dönemlerindeki imar faaliyetleri ile özellikle II. Bayezid döneminde ocağın gelişmiş bir yapı göstermesi, Hassa Mimarlar Ocağı’nın Fatih döneminde bir nizama oturtulduğunu düşündürmektedir. Fatih Sultan Mehmetin ardından büyüyerek ocak ilerlemeye başladığı ve ocak içerisinde genişlemeler ile ilerlemeye devam etti.
BAŞMİMARLAR
Osmanlılar’da mimarlık hizmetlerinin asıl sorumlusu ve yürütücü ismi başmimardı. Tüm sorumluluk Baş Mimar da olup inşaatların genel durumları ve bütçesi gibi ilerlemesi gereken tüm konularda yetki baş mimardaydı. Osmanlı Devlet Teşkilatı içinde, dönemlere göre sayıları değişen, Ağayan-ı Ehl-i Hiref Cemaati içinde yer alan Başmimarın yönetimi ve denetimi altında birçok mimar, mimariyle ilgili hizmetlerde yetişmiş ustalar bulunuyordu. Gerektiğinde teşkilata dahil edilen ustalarla sanatçılardan oluşan çok geniş bir mimari ve idari kadro ile mimarlık hizmetleri sürdürülmekteydi.
Başmimarların genellikle Hassa Mimarlar Ocağı içinden veya Başmimarın nezaretinde bulunan su yolu nazırlığı görevinden atandıkları bilinmektedir. Gayri Müslümler ocakta görev almalarına karşın baş mimarlık rütbesine geçmeleri kesinlikle yasaktı. Gayri Müslüman teba sadece ocakta ki diğer görevli mimarlar gibi görev alırlardı.
Hassa Mimarlar Teşkilatı’nın başında bulunan Başmimar, yönetim kadrosu içinde bugünkü bayındırlık bakanlığı, hatta bugün belediye hizmetleri arasında sayılan pek çok sorumluluğu yerine getiren isimdi. Teşkilatın genel giderleri, çalışmaları, yönlendirme ve maddi sorunlarının çözümlenmesi. İnşaatın bitimi için ne kadar para ve malzeme gerekli bunların hepsinden baş mimar sorumluydu.
Osmanlı yönetimi içerisinde özel yetkiler ve çalışma yöntemleri ile yetişen mimarlar, içlerinde eksilme veya ihtiyaç olması durumunda yetiştirilen mimarlardan tamamlanarak açık kapatılırdı.
Mimarlar yaptıkları çalışmalar ve işleri ile seçilip Başmimarlığa kadar yükselirlerdi. Bu yükselme ile kimi zaman Başmimar veya bir inşaatın sorumlusu olarak görev alır ve bedenen veya deneyimlerinden yararlanılarak çalışırlardı.
